maandag 6 februari 2012

Alleen als-tie ijs- en ijskoud is!

Bier heeft de neiging om op vele plaatsen op te duiken en geconsumeerd te worden. Een fris pilsje of een wit biertje als zomerse dorstlesser op een zonnig terrasje. Bij de buitentemperatuur die tijdens het schrijven van deze blog in Nederland overheerst (volgens de weerpagina op dit moment -12 graden Celsius) een visioen waarvan we alleen maar kunnen dromen. Koel bier. Ooit was bier van de Haarlemse firma De Haan en Raven wellicht te rekenen tot het koudste bier op aarde…


De brouwerij was in de jaren vijftig van de negentiende eeuw ontstaan als de Firma Van Lommel en Vogelpoel, maar blijkbaar was dat voor de firmanten geen succes, want het bedrijf werd overgedaan aan de verzekeringsagent Samuel Cornelis Raven, die er wel een cursus brouwen bij bedong. Per slot is verzekeren een heel ander vak dan het produceren van bier. Raven was een Haarlemse burger in redelijke doen, maar geen financieel gigant. Dat zal er toe geleid hebben dat hij een partner zocht voor zijn brouwerij, die inmiddels werkte onder de naam “de Witte Raaf”. Die partner vond hij in de zeer gefortuneerde Dr. Daniël de Haan. De Haan was ambteloos, maar wel actief in de plaatselijke politiek (hij was raadslid en wethouder van Haarlem), en zeer geïnteresseerd in wetenschap. Zo had hij zijn eigen scheikundig laboratorium in de tuin van zijn riante huis aan het Haarlemse Kenaupark, en was hij onder meer lid van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen.

De brouwerij was aanvankelijk redelijk succesvol en werd verschillende keren uitgebreid. Hoe de arbeidsverdeling tussen de firmanten was blijft onduidelijk. Er is geen bedrijfsarchief overgeleverd, en we moeten het doen met de schaarse gegevens uit overheidsarchieven en andere bronnen. Was Raven de koopman, en De Haan de man met passie voor de techniek? In 1885 werd de vennootschap ontbonden en ging Raven blijkbaar van zijn geld leven, terwijl Daniël de Haan de brouwerij onder dezelfde naam voortzette, daarbij geholpen door zijn gelijknamige zoon. Hoewel de brouwerij juist in deze tijd nog sterk werd uitgebreid in verband met de verdergaande omschakeling op het brouwen van ondergistend bier, had het bedrijf zijn langste tijd gehad. In 1895 overleed De Haan, met achterlating van een negatief saldo op zijn nalatenschap. De erfgenamen waren daarom gedwongen de brouwerij te liquideren. Zoon Daniël de Haan werd directeur van Ringers chocoladefabriek, en de bedrijfspanden werden opgekocht en geschikt gemaakt voor de fabricage van zeep, in de N.V. de Haarlemsche Stoom Zeepfabriek “het Klaverblad”. Zodoende herinnert in Haarlem niets meer aan de brouwerij “de Witte Raaf”.

Maar, wat heeft dat alles nu te maken met ijskoud bier? Het brouwen van bier is een ding, het verkopen een ander. Wil je het door jou geproduceerde bier verkopen, dan moet je reclame maken, en soms zelfs stunten. Het zal De Haan geweest zijn die het contact heeft gelegd met de personen die betrokken waren bij de organisatie van een Nederlandse Poolexpeditie. Hij was immers geen onbekende in de wetenschappelijke wereld, en de in 1882-1883 georganiseerde expeditie was een wetenschappelijke onderneming. Van diverse kanten werd geld beschikbaar gesteld, onder meer door leden van het Koninklijk Huis. Maar ook particulieren en bedrijven stelden geld en goederen beschikbaar, in die laatste gevallen sponsoring met naamsvermelding. Zo ontving de organisatie twaalf blikken rolpens van de Amsterdamse firma J. H. Schreuder, en stelde de firma Ter Marsch uit Rotterdam maar liefst honderd blikken hoofdkaas beschikbaar. Om dit alles weg te werken werden door wijnhandelaren flessen champagne en moezelwijn geschonken, terwijl de Schiedamse firma Daniël Visser en Zoon maar liefst 320 liter “Beste Genever” beschikbaar stelde. De stad Haarlem mocht daarbij niet ontbreken, en zo stelde de firma De Haan en Raven vijf kisten bier ter beschikking. In elk geval tot dan toe het koudste Haarlemse bier ooit. IJs- en ijskoud…


Zie : Maurits Snellen, De Nederlandsche Pool-expeditie, 1882-1883, (Utrecht 1886), waarvan een digitale versie op internet te raadplegen is: http://objects.library.uu.nl/reader/index.php?obj=1874-9881&lan=en#page//93/22/63/93226316946650518051113944826708883706.jpg/mode/1up; Dr. D. de Haan te Haarlem was een van de intekenaren van dit verslag.